Класс шагы "Тыва эки турачылар"
Ак-Довурак хоорайнын №1 школазынын 7 "б" кл. оореникчилери башкызы Чинчи Монгун-ооловна-биле хоорайнын А.Уержаа аттыг топ ном санында.
1941 чылда фашистиг Германия оор ёзу-биле СССР-же халдап кирип келирге Тыва Арат Республика даштыкы курунелерден бир-ле дугаарында июнь 22-де Совет куруне-биле фашистерге удур эгин кожа тиилелгеге чедир кады дайылдажырын беленин база Германияга удур дайыны чарлаан болуп турар.
Өскен-төрээн Тывазындан Ада-чурттуң Улуг дайынынче 1943 чылда 220 тыва эки турачы оолдар-кыстар дайын шөлүнче аъттаныпкан. Оларның чүгле 141-и дайындан төрээн Тывазынче ээп чанып келгеннер. 65 эки турачы чонунуң амыр-дыжы, келир үези дээш дайын шөлүнге амы-тынындан чарлып, украин черге мөңгеде бажын салган.
Төрээн чурт дээш тынын берген маадырларның
алдар-ады кажанда-даа өшпес, чүрээвисте мөңге артар! Ынчангаш өгбелеривисти сактып, чырыткылыг адын мөңгежидип, күдүк базып мөгейип чоруур ужурлуг бис.
Тыва аӊгы даштыкы күрүне турганы-биле дайылдажырын чүгле 1943 ч. апрельде чөпшээрелди алган. Бир дугаарында 1943 ч. май 20-де 11 танкистер ада-чурттуӊ фронтузунче Кызыл хоорайдан чорупканнар. Тыва эки турачы танкистер Кызыл шеригниӊ 2-ги Украин фронтузунуӊ 52-ги шериг кезээниӊ 25 дугаар танк полугунга кирип Украина, Молдавия, Румыния, Венгрия база Чехословакияны хосташканнар.
1943 чылдын сентябрь 1-де капитан Кечил-оолга баштаткан 206 тыва эки - турачыларны (аъттыг эскадрон) Чазак бажынынын мурнундан фронтуже удээн.
Кызыл коъш. Ада-чурттуң Улуг дайынының уезинде Тыва Арат Республика фронтунуң хандырылгазынче бүгү алдын курлавырын болгаш дайын чылдарының алдын тывыжын бүрүнү-биле чоруткан база аңаа немей:
10 млн. акша (35 млн.) ѳртектиг 5 эшелон (389 вагон) белекти, оон иштинде 3 дайынчы самолет эскадрильязын тударынын акша-хѳренгизин чоргускан;
50 муң дайынчы аътты, 700 муң баш мал-маганны чоруткан.
Украинаның хостаткан районнарынга 30 муң баш бода малды чоргускан;
52 муң эжеш хаакты, 12 муң негей тонну, 16 муң кидис идикти, 19 муң холхапты болгаш 10 муң тускай белекти чоруткан;
67 тонна дүктү, дайын чылдарының бүгү дүжүдүнүң элээн каш муң тонна чыжыргананы, чус-чус муң тонна эътти, саржагны, далганны болгаш өске-даа көдээ ажылагый продуктуларын чоргускан.
1941-1944 чылдарда Тываның чонунуң боттуг дузазының ниити түңү 19 млн. ажыг акша (азы 66, 5 млн. рубль) болган.
Тываның чону эгидиг чок дузазы-биле совет чоннуң фашизмни тиилээринге бодунуң үлүүн киирген.
Амгы үениң салгалын, ада-ѳгбелеривистиң чыып каан буянныг үүлезин, улуг совет чуртка хостуг тайбын амыдыралды чаалап берген тыва маадырларывысты, оларның аттарын, черле тѳѳгүвүстү утпайн, хая көрнүп, чүректеривисте ханы мѳгейиг-биле сактып утпайн чоруулуңар.
#1сентября #тувинскиедобровольцы #ТываЭкиТурачылар #библиотека_акдовурак
Класс шагы "Тыва эки турачылар"
01 Сен.
